Aslında bugün sizlere fosil yakıtların kullanımının kısa dönemli olduğundan ve bu yakıtların yerini alması beklenen yenilenebilir enerji kaynaklarından bahsetmeyi planlıyordum. Ancak Sandy’yi yakından yaşamış biri olarak bu deneyimi aktarmadan, bu doğa olayından derinden etkilenen insanların hayatlarının nasıl değiştiğine değinmeden geçemeyeceğim.
Geçtiğimiz haftasonu Karayipler’de Küba, Haiti, Porto Riko, Bahamalar ve Jamaika gibi birçok ülkede büyük can ve mal kaybına neden olduktan sonra Amerika’ya ulaşan ve hızı zaman zaman 175 kilometreyi bulan kasırga önce gittikçe güçlenen bir rüzgar şeklinde belli etti kendini. New York da dahil olmak üzere normalde insan kalabalığından adım atamayacağınız caddeler yavaş yavaş boşalmaya başladı. Cuma gününden itibaren kıyı bölgelerinde yaşayan insanların evlerinden çıkmaları ve kasırga boyunca güvende olabilecekleri sığınma noktalarına alınmaları sağlandı.
Ve Sandy başlayan haftasonu ile Amerika’nın doğu kıyısındaki eyaletleri etkisi altına almaya başladı. Evlerin çatıları uçtu, hatta bazı yerleşim yerleri güçlü kasırgaya dayanamayarak yerlebir oldu. Ağaçlar ve elektrik direkleri devrildi, dalgalanan deniz çoğu kıyılarda taştı ve birçok bölgeyi su bastı. Çıkan seller bazı noktalarda binaları ve köprüleri yuttu. Etkilenen bölgelerdeki havaalanları 72 saatten fazla kapatıldı, sular altında kalan New York metrosunun temizlenmesi günler aldı. Kasırganın etkisi ile New York ve New Jersey’de 6 milyon ev ve işyerine günler sonra bile hala daha elektrik ulaşmıyor.
Manhattan’ın en ünlü binalarından yüksekliği 443 metreyi bulan Empire State Binası’nın da içinde olduğu geniş bir bölgenin tamamı ile karanlıkta kaldığı an günlerce dünya medyasında geniş bir yer buldu. 17 eyalette 1600 kilometrelik alanda 50 milyondan fazla kişiyi etkiledi Sandy. Karayip ülkelerinde aldığı 69 cana, ABD’de 46 kişiyi daha ekledi. Tüm bunlar yetmedi, New York’ta Shell’e ait bir petrol rafinerisinde sızıntıya yol açan kasırga, 115 bin litre mazotun etrafa yayılmasına neden oldu. Şirket tarafından hemen temizlenmeye çalışılan bu mazotun doğa üzerine yarattığı kirliliğin hiçbir zaman tamamı ile ortadan kalkmayacağı kesin.
Biraz da ülke ekonomisi üzerineki etkilerinden bahsedecek olursak, Sandy’nin sadece New York’ta günlük 200 milyon dolarlık ekonomik faaliyet kaybına yol açtığı açıklandı. Kasırganın ABD genelinde yarattığı toplam hasarın miktarı ise 50 milyar doların üstünde. İster istemez finans piyasalarını da derinden etkileyen Sandy yüzünden New York ve Nasdaq borsalarında 27 yıl aradan sonra ilk kez kötü hava koşulları nedeniyle işlemler durduruldu. Borsanın hava şartları gibi nedenlerle çok nadir kapatıldığı ABD’de, en son benzeri bir olay 1985’teki Gloria Kasırgası ile yaşanmıştı. Bundan sonra 11 Eylül saldırılarından dolayı işlemlerine ara veren borsa, Sandy Kasırgası New York’u vurana kadar aralıksız işlem görmeye devam etti.
Bir de unutmadan, sadece Amerika değil tüm dünyayı yakından ilgilendiren başkanlık seçimlerinin hemen öncesi arkasında büyük bir yıkım bırakan Sandy’nın seçim çalışmalarını da yakından etkilediği inkar edilemez. Kasırgaya aldırmayan Cumhuriyetçi aday Mitt Romney, güney eyalterlerinde tüm hızıyla seçim çalışmalarına devam ederken, Demokrat aday Barack Obama çalışmalarına ara verdi ve New Jersey’den başlayarak felaket bölgelerini ziyaret etmeye özen gösterdi. Ülkenin seçim gündemini alt üst eden kasırganın özellikle doğu eyaletlerinde seçimlere katılımı yakından etkileyeceği inancı mevcut. Bu noktada oylarını posta yolu ile kullanan büyük bir seçmen oranının bulunduğunu düşünecek olursak, kasırga dolayısı ile özellikle yaşı ilerlemiş olan vatandaşların oy kullanmakta zorluklarla karşılacakları, ve dolayısı ile oy kullanım oranında düşüşler yaşanacağı düşünülüyor.
Gelelim ABD tarihinde derin bir iz bırakan Sandy Kasırgası’nın iklim değişikliği ile bağlantısına, başka bir deyişle, “büyük resme”. Gittikçe etkilerini daha güçlü hissettiğimiz küresel ısınmadan dolayı yükselen deniz seviyeleri, kasırgalara dönüşen sert rüzgarların meydana gelmesine neden oluyor. Her ne kadar olanlar karşısında bizi şaşırtacak ve haber manşetleri yaratacak kadar beklenmedik bir yıkım yaratsa da, yıllardır iklim değişikliklerini yakından inceleyen bilimcilerin öngördüğü bir ekisi oldu Sandy’nin. Hatta uzmanlara göre artık bu gibi kasırgaları geçmişte olduğu gibi 100 yıllık aralıklarla değil, her 2 ile 20 yıl arasında görmeye alışacağız.
Bilim dünyasında Sandy ve benzeri kasırgalar güçlerine ve neden oldukları zarara göre 5 ayrı kategoriye ayrılıyor. Buna göre, 1. kategoride saatte hızı 119-153 kilometreyi aşmayan ve binalara yok denecek kadar az zarar veren kasırgalardan; 5. kategoride neredeyse tüm binaların çatılarını uçurabilecek, tüm ağaç, trafik işaretleri ve müstakil evlerin tamamen yıkılmasına neden olabilecek, saatte hızı 250 kilometreyi geçen kasırgalara kadar ulaşmak mümkün. Amerika gibi altyapısı genel anlamda dünyanın çoğu ülkesine göre planlı bir şekilde tasarlanmış bir ülkede bu kadar etki yaratan Sandy Kasırgası’nın en hafif sayılabilecek 1. kategoriye ait olması, aslında ne kadar daha güçlü kasırgaların yaşanabileceğini ve insanın doğa karşısında ne kadar güçsüz olduğunu bir kez daha ortaya koyuyor.
Çise Ünlüer (4 Kasım 2012)
ciseunluer@gmail.com
No comments:
Post a Comment