Geri dönüşümde sınır tanımayan ülkeler hepimize örnek olurken, küçük adımlarla büyük etkiler yaratacak projeler aslında o kadar uzağımızda değil. Gelin bugün kullanım fazlası ekmeklerin, atık yağların, ömrünü tamamlamış lastiklerin, cam şişelerin ve plastik poşetlerin ne gibi projelerle yeninden değerlendirildiklerine, bazısı için “çöp” olan bu maddelerin başkalarının hayatını nasıl değiştirdiğine daha yakından bakalım.
Örneğin Giresun Belediyesi halkı sadece ihtiyacı olduğu kadar ekmek almaya teşvik etmenin yanında, kentin belirli bölgelerine yerleştirdiği ekmek toplama kutuları sayesinde israfın önlenmesinin önüne geçmekle kalmıyor, bayat ekmekleri ihtiyaç duyan hayvanların tüketimine sunuyor. Halkın da projeyi sahiplenmesi ile ekmeklerin çöpe gitmesi önlendi ve bayat ekmeklerin değerlendirileceği bir platform oluşturuldu. Benzeri bir projeden yararlabilecek hayvan barınakları ve hayvan yetiştiren halkın ülkemizde de var olduğu kesin.
Kullanım sonucu atık halini alan yağların çevre için büyük bir tehlike oluşturduğunu daha önce birçok kez belirtmiştik:1 litre atık yağ 1 milyon metreküp deniz suyunu kirletiyor! Bunun farkında olan Türkiye Çevre Yönetimi, 2005 yılında geçerli olan Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında, marketler, alışveriş merkezleri, ve parklara yerleştirilecek atık yağ toplama cihazlarında kullanılmış bitkisel yağların toplanmasını sağlayacak. Yönetmeliğin çıktığı 2005 yılında 1000 ton civarı olan toplanan atık yağ miktarının bugün 10 bin tonu geçmesine rağmen bu miktar üretilen yağın sadece yüzde on (10%)’una denk geldiği için yeterli bulunmuyor. Esas olarak hazır yemek zincirinde büyük etki yaratabilecek olan bu girişim, özellikle kullanılmış yağda bulunan ve kanserojen etkisi olduğu bilinen polar madde oranını ülke genelindeki yüzde seksen beş (85%)’ten Avrupa’daki yüzde yirmi dört (24%) oranına indirmeyi amaçlıyor. Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği’nin toplamayı planladığı atık yağlar nüfusun yoğun olduğu noktalara yerleştirilecek toplama cihazlarında bir araya getirilerek bu yağların lavabolara dökülerek su kaynaklarını kirletmesinin önüne geçilecek. Bu sayede 2016 yılına kadar 20-30 bin ton atık yağın toplanması bekleniyor.
Atık yağ toplamada alkışlanılacak bir girişim de Çorum muhtarlıkları ve Çorum’da kimya hocası olarak görev yapan Erol Tonga’dan geldi. Tonga’nın fikrinden geliştirilen ve bugün Avrupa’ya da ihraç edilen Bitkisel Atık Yağ Toplama (BAYTOM) makineleri gelecek nesillere daha yaşanılabilir bir dünya bırakmak için kullanıma koyuldu. Bölgedeki tüm muhtarlıklara dağıtılan makineler sayesinde evlerinde atık yağ biriktiren halk, yağları bu makinelere bırakabiliyor. Bu şekilde toplanan atık yağlar biyogaz üretiminde kullanılmak üzere değerlendiriliyor.
Özellikle uzun yola çıkmadan dikkat edilmesi gerekilen bir nokta lastiklerin kalitesi ve gerekli güveni sağlayabilmeleri için düzenli kontrollerden geçmeleri. Türkiye Lastik Sanayicileri Derneği (LASDER), diş derinliği 1.6 mm’nin altına düşen ömrününü tamamlamış lastik (ÖTL)’leri toplayarak çevre ve ülke ekonomisine geri kazandırılmalarını sağlıyor. Bunu gerçekleştirmek için sürücülerin eski lastiklerini yeni lastik aldıkları yerlere bırakmaları yeterli. Geleceğe giden yolda daha aydınlık ve yeşil bir ülke yaratmayı hedefleyen LASDER, 2012 yılı toplama hedeflerine Temmuz ayı sonuna kadar topladığı 66 bin ton ÖTL sayesinde hızla ulaşıyor. Toplanan miktarın yüzde seksen (80%)’i malzeme geri kazanım sektörüne, yüzde yirmi (20%)’si ise enerji geri dönüşüm sektörüne yöneltiliyor.
Genelde etrafa atılı olarak gördüğümüz soda şişelerinin biraz çabayla gayet göz alıcı hediyelik eşyalara dönüşebileceğini hiç düşündünüz mü? Yaşadıkları yerlerde biriken atıklardan yararlanmayı başaran Amasyalı bayanlar, kullanılmış cam şişeleri yüksek dereceli fırınlarda eriterek düzleştirdikten sonra üzerine kentle özdeşleşmiş motifleri işleyerek bu malzemeleri yeniden değerlendiriyor. Bu sayede cam füzyon çalışmaları aracılığı ile atık maddelerin geri kazanımı mümkün kılınıyor, hem çevreye hem de bu el yapımı ürünler yabancı turistler tarafından büyük ilgi gördüğü için turizme de katkı sağlanılyor.
Şehir ve çevresindeki yaşam alanlarının atıkların toplandığı çöplüklerde esas sorunlardan biri bu çöplerin oluşturduğu, karbondioksitten 21 kat daha zararlı olan metan gazı. Ancak artık organik atıklardan elektrik ve ısı enerjisi üretmek mümkün. Her ne kadar da kısmen enerjiye dönüştürülebilse de, atık üretimini azaltmak hedeflerin en başında gelmesi gerekiyor. Toplam atık miktarının yüksek bir oranını oluşturan ve doğada yok olması 1000 yılı bulabilen tek kullanımlık plastik poşetlere vergi uygulanması gerektiğini düşünen İngiliz çevreciler, 2010 yılında 7.6 milyara ulaşan tek kullanımlık plastik poşet kullanımının gittikçe artmasından endişe duyuyor. Bu miktarı biraz olsun azaltmak için sivil toplum kuruluşlarından da destek alarak hükümetten plastik poşetlere ayrı bir vergi uygulamasını ve bu verginin sivil toplum kuruluşlarına bağışlanmasını istiyor.
Biraz çaba, ilham, ve doğa sevgisi ile değerlendirilemeyecek hiçbir atık yok!
Çise Ünlüer (30 Eylül 2012)
ciseunluer@gmail.com
No comments:
Post a Comment