İlkel ekonomilerde tahta fıçı ve sandıklar, toprak kaplar, ve deri çuvallar şeklinde görülen ambalajlar, günümüzde içine konulan ürünü en iyi şekilde koruyan, temiz kalmasını ve taşınmasını kolaylaştıran, kullanıcının istediği miktarda ürünü saklayabileceği bir malzemedir. Ambalaj türleri satış (birincil), dış (ikincil), ve nakliye (üçüncül) ambalajı olmak üzere üç gruba ayrılır. Ambalajlar içerlerinde bulunan ürünleri koruyup bozulmalarını önlemekle kalmaz, ürünün başkaları tarafından kurcalanmasını önler ve tüketicilerin hayatını kolaylaştırır.
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin birçoğunda karton, metal, cam, ve plastik maddelerden oluşan ambalajlar, tasarımları ile ürün satış politikalarının bir parçası haline gelmişlerdir. Dikkat ederseniz, marketlerde gördüğümüz ürünlerin nerdeyse tümü yukarıda bahsettiğimiz çeşitlerden ambalajlarla kaplıdırlar. Henüz ülkemizde gerçekleştirilmese bile, dünyada, metal, cam, kağıt, karton, meşrubat ve içecek kartonları ve plastik maddelerin geri dönüşümleri mümkündür.
Çeşitli minerallerin işlenerek saflaştırılması sonucunda üretilen yağ tenekeleri, konserve ve meşrubat kutularında kullanılan metallerin geri dönüştürülmesi ile her çeşit metal malzeme tekrardan üretilebilir. Bilinen en eski ambalaj maddesi olan cam ise, içerisine konulan ürünü dışarıdan görülebilir kıldığı için tercih edilir. Gelişmiş ülkeler, yeni cam ambalaj üretiminde geri dönüştürülmüş cam kullanılarak büyük ölçüde enerji tasarrufu sağlanabilineceğini bildikleri için, yaklaşık her üç cam şişe veya kavanozdan birini geri dönüştürmektedirler.
Metal ve cam ambalajlara ek olarak, kağıt ve kartonlar günümüzde en çok kullanılan ambalaj malzemesi türü olmakla birlikte, değerlendirilebilir nitelikli atıkların yarısından fazlasını oluşturduklarından dolayı en kıymetli atık cinsi olarak görülmektedirler. Süt ve meyve suyu gibi içeceklerin ambalajlanması yüzde seksen (80%) kağıt ve az oranda plastik ve alüminyumdan oluşmaktadır. Geri dönüşüm işlemi ile bu atıklar küçük parçalara ayrılır ve yüksek ısıda baskıya dayanıklı levhalar haline getirilir. Daha sonra, bu levhalardan masa, sandalye, ve dolap gibi mobilyalar üretildiği gibi inşaat sanayisinde de yardımcı malzeme olarak kullanılabilirler. Son derece hafif ve kolay şekilledikleri için popüler ambalaj çeşitlerinden olan plastikler ise, petrol veya petrol türevlerinden elde edilir. Plastik ambalajlar, kimyasal yapılarına göre PET, PVC, ve PP gibi değişik türlere ayrılır.
İçerilerinde sakladıkları ürünleri koruma görevini tamamladıktan sonra ambalajları doğaya en az zarar verecek şekle getirmek için “azalt, yeniden kullan, geri dönüştür” fikrinden yola çıkmak büyük önem taşır. Günlük hayatta daha az paketlemesi olan ürünleri tercih ederek kullandığımız ambalaj miktarını azaltabilir, önceden aldığımız ürünlerden arda kalan ambalajları yeniden kullanarak yeni ambalaj ihtiyacını ortadan kaldırabiliriz. Geri dönüşümün ilk adımı olan geri kazanım, tekrar kullanılabilir ambaj atıklarının ayrı olarak biriktirilmesi, belediyeler tarafından uygun araçlarla toplanılması, ve cinslerine göre ayırma tesislerinde sınıflandırılması işlemlerini içerir. Bu yöntem sayesinde geri kazanılan atıklar daha sonra geri dönüşüm işlemlerinden geçirilerek doğal kaynaklarımızı korumamıza yardımcı olmakla kalmaz, atık miktarını azaltarak enerji tasarrufu ve ekonomiye katkı sağlar.
Ambalajların ekolojik denge üzerindeki etkilerini daha iyi anlamak için önemli bir metod olan yaşam süreci analizi, hernagi bir ürün veya işlemin hammadden elde edilişinden, tüketim veya yeniden kullanımı dahil olmak üzere çevreye getirdiği yüklerin araştırılmasıdır. Bu alanda, çevreyi daha az etkileyen malzeme ve teknolojilerin seçimi kritik bir önem taşımaktadır. Satın almak için elimizi uzattığımız bir ürünün üzerindeki ambalaji iki kere düşünerek seçmekte büyük yarar vardır: Bu ürünün ambalajlanmamış ve böylece doğaya olan potansiyel zararı azaltılmış başka bir alternatifi mevcut mudur? Eğer ambalajlanmamış bir opsiyon yoksa, ürün ambalajını aynı ya da başka bir alanda tekrar kullanmak mümkün müdür? Son olarak, elimizde birikmiş olan ambalaj ve her türlü pakatlemenin geri dönüşümünü ülkemizde sağlamak için ne gibi adımlar atılmalıdır?
Ambalajların çevreye olan etkisini azaltmak ve çevreye uyumlu ambalajlar üretmek için hammaddeden başlayarak, pazarlama, tüketim ve kullanım süreci boyunca çevreye olan etkilerini azaltan tasarım ve üretim yöntemlerinin seçilmesi gerekmektedir. Ambalajiarın çevre dengesi tüm bir sistem içerisinde düşünülerek, üretim ve tüketimin her aşamasında var olan çevre yükünü göz önünde bulundurmak büyük önem taşır. Denge alanı içerisinde her aşamada toprak, hava, ve su kirlenmesi yaratacak katı, sıvı, ve gaz atıklarının yanında ambalajın kendi katı atıklarından doğan yüklerin söz konusu olduğunu aklımızda bulundurarak, tüm planlama süreci boyunca bunları da hesaba katmalıyız.
Çise Ünlüer (21 Şubat 2010)
ciseunluer@hotmail.com
No comments:
Post a Comment