Karbon Nötr Olmak

Küresel ısınmanın başlıca sorumlusu olarak gösterilen, sera etkisine yol açan gazların oluşumuna neden olan ve fosil yakıtların kullanımıyla atmosfere yayılan karbondioksit salımının çevreye bıraktığı etkiyi ölçmek için kullanılan “karbon ayak izi” kavramı, günümüzde birçok kuruluş tarafından çevreye olan duyarlılıklarını ve sürdürülebilir bir yaşam için gösterdikleri hassasiyeti belirtmek için kullanılmaktadır. Günümüzde “karbon nötr” olmak, atmosfere yaydığımız karbondioksit miktarı ile aynı miktarda karbondioksiti ortadan kaldırma durumudur. Günün sonunda, neden olduğumuz karbondioksit emisyonu kadar karbobondioksit emilmesini sağlayabiliyorsak, bu durum, “sıfır net karbon ayak izi”ne sahip olmak şeklinde de tanımlanabilir.

Karbon ayak izi iki esas kısımdan oluşur. Bunların ilki olan “birincil ayak izi”, evsel enerji tüketimi ve kullandığımız araba ve uçak gibi ulaşım da dahil olmak üzere fosil yakıtlarının yanmasından ortaya çıkan doğrudan karbondioksit emisyonlarının ölçüsüdür. Buna ek olarak, “ikincil ayak izi”, kullandığımız tüm yaşam döngüsünden bu ürünlerin imalatı ve en sonunda bozulmalarıyla ilgili olan dolaylı karbondioksit emisyonlarının ölçüsüdür. Bir kişinin tipik karbon ayak izi 15% doğal gaz, petrol ve kömür; 14% eğlence ve tatil; 12% elektrik; 12% kamu hizmetleri; 10% özel araç; 9% binalar ve mobilya gibi evsel malzemeler; 7% araba imalatı; 6% tatil uçuşları; 5% yiyecek ve içecek; 4% giyecek ve kişisel etkiler; 3% finansal hizmetler; ve 3% toplu taşımadan oluşur.

Kişisel anlamda dünyaya verdiğimiz zararı hesaplamak için İngiltere Çevre, Gıda ve Tarım İşleri Departmanı (DEFRA) ve ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA) tarafından belirlenen ölçüm kombinasyonlarına göre hazırlanmış ve internetteki herhangi bir arama motorunu kullanarak kolayca ulaşabileceğimiz karbon ayak izi hesap makinesini kullanabiliriz. Karbon hesaplamasındaki ilk adım olan ülke seçiminden sonra ev, ulaşım, ve yaşam tarzınızı belirleyen birkaç alan ile ilgili bilgiler girildikten sonra kişisel ayak iziniz belirleniyor ve ülke ortalaması ve dünya hedefine göre kıyaslanıyor. Bu hesaplamaya göre kişi başına düşen karbon ayak izi miktarı Kıbrıs için 8.2 ton ve endüstrileşmiş ülkeler için 11 ton olarak belirtilmiştir. Yine aynı hesaplama göre, dünyadaki bütün insanlar düşünüldüğünde günümüzde kişi başına düşen karbon ayak izi ortalaması 4 ton, dünya çapında hedeflenen miktar 2 tondur. Hesaplamanın sonunda bir ağacın yaşadığı sürece yaklaşık 0.73 ton karbondioksit soluduğu düşünülerek, bu yolla hesapladığımız kişisel karbondioksit miktarını kaç tane ağaç dikerek telafi edebileceğimiz belirtilmektedir.

İzlanda, Yeni Zelanda, Norveç, ve Kostarika karbon nötr olma yolunda büyük değişikliklere imza atmaya hazır olan ülkelerin başında gelmektedirler. Bu ülkelere ek olarak, Hazar Denizi’nde yer alan Azerbeycan’ın 1 milyon metrekarelik Zira Adası, yakın gelecekte eko-toplum anlayışını temsil edecek şekilde hazırlanmaktadır. Başkent Bakü’nün körfezinde yer alan karbon nötr eko-ada, bu kadar petrole bağımlı bir bölgede, yalnız rüzgâr ve güneş enerjisi ile nasıl yaşam sürdürülebileceğinin güzel bir örneği olacak. Hazar Denizi’nin çevresine batırılan ısı pompaları adadaki bınaları ısıtmak ve soğutmak için kullanılırken, güneş enerjili sıcak su toplayıcıları da sıcak su elde etmek için bulundurulacak. Işığa maruz kaldığında elektrik üreten cepheler de stratejik olarak açılandırılacak, çatılarda elektrik üretilcek, ve denizde rüzgâr tarlası yapılarak yeni ve sürüdürülebilir enerji kaynağı kullanımına yönelinilecek.

Hepimizin görebileceği gibi, toplumlarına sürdürülebilir bir yaşam sağlamak için amaçlarına ulaşmak yolunda bu ülkelerin en büyük ortak paydası rüzgâr ve hidroelektrik gibi yenilenebilir kaynaklardan üretilen enerjiye ve genel olarak yeşil yaşam standartlarına verdikleri önemdir. Artık ülkemizde de bu sistemleri uygulama vaktinin geldiği kesindir. Bahsettiğimiz ülkeleri örnek alarak, kendi ülkemizde de hem kişisel hem de toplum olarak neler yapılabileceğini belirlememiz ve yeşil bir yaşama doğru ilk adımları atmamız şarttır!

Çise Ünlüer (11 Ekim 2009)
ciseunluer@hotmail.com