Etrafta görmüş olabileceğiniz bez torbaların pastik poşetlere kıyaslandığı zaman birçok avantajı olduğunu biliyor musunuz? Kullanıldıktan sonra yol kenarlarına atılan plastik poşetler zamanla denizlere ve içtiğimiz suya kadar karışarak sağlığımızı tehdit altına almakla kalmıyor, karada 800, suda 400 yıl gibi uzun bir zaman sonra yok olarak doğayı kirletiyor. Yani biz yok oluyoruz ama etrafa attığımız plastik poşetler bizden sonra yüzyıllar boyu kirlilik yaratmaya devam ediyor.
Plastikler, yapılarında karbon, hidrojen, oksijen, azot ve diğer organik ve inorganik elementler bulunduran monomerlerin bir araya gelerek oluşturduğu polimer yapıdaki bileşiklerdir. Bu poşetlerin yapımında kullanılan plastik, güneşe veya ısıya duyarlı bir madde olduğundan zamanla kimyasal değişime uğruyor. Bu değişimlerin bir ürünü yağ ile çözünüp kanserojen maddeye dönüşen zehirli polimerler. Bu nedenden dolayı, aşırı plastik kullanımının son yıllarda sayısı hızla artan kanser vakalarında büyük rol oynadığı düşünülüyor. Biraz düşünecek olursak, bugün hiç tereddüt etmeden kullandığımız, günlük hayatın bir parçası haline gelen plastik torba ve şişeler bundan bir kaç bin sene önce yoktu! Dolayısı ile beraberinde getirdikleri sorunlar da...
Daha yakın bir geçmişte bu ürünler henüz yaygınlaşmamışken pazardan ve bakkaldan alınan gıdalar kullanılmış gazete veya kaliteli kağıttan yapılmış kase kağıtlarına koyulur, insanlar yanlarında getirdikleri filelere aldıklarını yerleştirir, bu fileleri tekrar tekrar kullanırlardı. Bu alışkanlıklar daha pratik bir çözüm sunuyor gibi görünse de aslında sonumuzu getiren plastik torbalar çıktı çıkalı tamamı ile değişti.
Durumun esas korkutucu yanı plastiğin doğada tamamen yok olmaması ve nerdeyse 1000 yıla kadar uzayabilen ömrü. PET, PVC gibi bazı plastikler geri kazanılabilseler bile düşük yoğunluklu PE malzemeden üretilen plastik torbalar için geri dönüşüm söz konusu olmadığı gibi bu işlemin maliyeti de çok yüksektir. Peki sonuç? Büyük çöp sahalarında toplanan, veya rüzgar ve suyun etkisiyle kanalizasyon kanallarından, okyanus diplerine, tarım arazilerinden çeşitli canlıların sindirim sistemine kadar her yere dağılan plastik poşetler! Denizlerde yaşayan canlıların plastik torbaları yemeye çalışırken boğularak ya da yedikten sonra açlıktan öldüklerini duydunuz mu? Peki ışık etkisiyle fiziksel olarak parçalanarak toprağa karışan plastiklerin besin zincirine dahil olarak sofralarımıza kadar ulaştığını?
Bu soruna biraz da olsa çözüm getirmeyi amaçlayan gelişmiş ülkeler, plastik torbaların kullanımını azaltmak için kampanyalar düzenliyor, hatta bu ürünlerin kullanımını yasaklamaya kadar gidiyor. Bazı ülkelerde kullanılmış plastik şişeler toplatılarak geri dönüştürülüyor, böylece doğaya olan zararları biraz da olsun azaltılmış oluyor. Yakın komşumuz Türkiye'de ise "Bez Torba Kullananlar" girişimi "Dünyayı Bez Torbanda Taşı" sloganı ile bez torba kullanımını yaygınlaştırmaya çalışıyor. Türkiye’de yapılan çalışmalara göre senede kişi başına düşen ortalama plastik torba sayısı 500. Buna göre yılda 35 milyar plastik poşet çöpe atılıyor, doğayı kirletiyor.
Elinize aldığınız poşetlerin ve diğer çoğu plastiğin petrolün bir türevi olduğunu, yani petrol rafinerilerinde kullanılan ham petrolün işlenmesi sonucu arta kalan malzemelerden elde edildiğinin farkında mısınız? Üretimi ucuz olduğu için dünyada her yıl plastik torba üretimi için yaklaşık 250 milyon ton plastik kullanılıyor. Bunların dışında en çok kullanılan ürünler PET şişeler, PVC ambalajlar ve PE torbalar geliyor. Ancak unutmamak gerek ki çoğu plastik ambalaj malzemelerinin tekrar geri kazanılması mümkün olmadığı gibi bu ürünler bir süre sonra molekül yapıları bozularak kullanılmaz hale geliyor ve kirlilik yaratarak doğal kaynaklarımızı kirletiyor.
Geçtiğimiz yıllarda üretilmeye başlayan ve ülkemizdeki marketlerde de kullanılmaya başlanan “doğa dostu” poşetlere de yakından bakacak olursak, durumun o kadar da iç açıcı olmadığını görebiliriz. Doğayı daha az kirleten veya doğada kolay çözülen plastik torbalar doğayı kirletmeye devam ediyor ama bu poşetlerin üretici ve kullananları sanki gerekeni yapmış olduklarından içleri rahat olması gerekirmiş gibi düşünmeden doğayı kirletmeye devam ediyorlar. Oysa durumun farkında olan birçok ülkede tüketiciler plastik torbayı tamamı ile hayatlarından çıkararak kağıt veya bez torba kullanmaya başladı. Bazı ülkelerde ise plastik torba kullanımını caydırmak için plastik torbaya yüksek vergi uygulanıyor, plastik torbada ısrar eden tüketicilerden para talep ediliyor.
Gelin, hem sınırlı fosil kaynakların tüketimi anlamına gelen, hem de geriye dönülmez bir kirliliğin kaynağı olan plastik torbaların kullanımının ülkemizde de sınırlandırılması veya yasaklanması için adımlar atalım. Doğaya daha fazla zarar vermeye hakkımız olmadığını bilerek hep birlikte eskiden olduğu gibi alışverişe giderken filemizi veya bez torbamızı yanımıza alalım. Her insan dayanıklı, doğa dostu, anti bakteriyel ve geri dönüşümlü malzemelerden şık bez torbalar dikebilir ya da çok düşük bir ücrete satın alabilir, tekrar tekrar kullanabilir. Hatta yaratıcılığınızı da katarak farklı sap boylarında ve sınır tanımayan özgün tasarımlarda hazırlanan bez torbaların üzerine aile fotoğraflarınızı veya firmanızın tanıtıcı reklamlarını ekleyebilir, gerçekleştirdiğiniz çeşitli etkinlik veya sosyal sorumluluk projelerine değinebilirsiniz.
Çise Ünlüer (25 Mart 2012)
ciseunluer@gmail.com
No comments:
Post a Comment